مهارتهای یادگیری

مفهوم یادگیری

من خوشحالم در جمع دوستانی که کار آموزشی و پرورشی انجام می­دهند قرار گرفتم، بحثی را که ما در این جلسات دنبال خواهیم کر. تحت عنوان مهارتهای آموزشی و پرورشی یا به عبارت دیگر روشها و فنون تدریس خواهد بود و امروز در این جلسه ما بحث مفهوم یادگیری را خواهیم داشت.

شاید سؤ ال شود شما در زمینه مهارت آموزشی می­خواهید بحث کنید. چرا بحث یادگیری را پیش میکشید .لازم به ذکر است هر نوع فعالیت آموزشی یا تدریس باید منجر به یادگیری شود. معلمی که می­خواهد فعالیتی را، مهارتی را در کلاس دنبال کند باید توجه داشته باشد. نتیجه این فعالیتها باید منجر به یادگیری شود. بهمین دلیل ما بحث کوتاهی خواهیم داشت در زمینه یادگیری . یادگیری چیست ؟ چه نوع تحولی را در دانش­آموز یا دانشجو باید ایجاد کنیم که به آن یادگیری گفته شود. در زمینه یادگیری روانشناسان تربیتی و متخصصان تعلیم و تربیت، تعاریف زیادی ارائه دادند که امکان بحث و بررسی آنها در این مقوله از برنامه امکان نخواهد داشت.

برخی از ویژگیهای والدین خوب

داشتن تبادل عاطفی :

 والدین نسبت به هم عشق و محبت دارند.

 فضای گرم و صمیمی و لبریز از محبت را برای فرزندان فراهم می‌کنند.

 در هیچ شرایطی از ارائه محبت نسبت به فرزندان دریغ نمی‌کنند و از کاهش محبت به عنوان یکی از ابزارها تنبیه استفاده نمی‌کنند.

 از کنترل و تسلط افراطی و دلسوزی بیش از حد که رشد عاطفی کودک را مختل می‌کند پرهیز می‌نمایند.

 در میان اعضای خانواده تبعیض قائل نشده و گاهی با آنان درددل می‌کنند.

مثبت‌گرایی :

 به نقاط مثبت خود بیشتر اهمیت می‌دهند.

 به رفتارهای خوب همسرشان بیشتر می‌اندیشند.

 در برخورد با فرزندان همواره به کارهای خوب‌شان توجه بیشتری دارند.

 نسبت به محیط زندگی و اطرافیان نگاه خوشبینانه دارند.

 با ایجاد شرایط مناسب به ابراز نقاط قوت فرزندانشان کمک می‌کنند.

 ارتباط مطلوب :

 والدین نسبت به هم یکدل بوده و از روابط صمیمانه برخوردارند.

به فرزندان خود احترام گذاشته و از تحقیر شخصیت و انتقاد نابجای آنان پرهیز می‌نمایند.

 با تشکیل جلسات خانواده و مشورت با فرزندان به رشد و اعتماد به نفس و ارزشمندبودن آنان کمک می‌نمایند.

 وقت مناسب در اختیارشان قرار می‌دهند.

 به اندیشیدن، درک مشکل، پیدا کردن راه حل با کمک همدیگر اهمیت می‌دهند.

 در وقت مناسب از روش تذکر و یا توبیخ استفاده می‌کنند.

 توجه به امور تحصیلی :

والدین با ایجاد فضای شاد و آرام زمینه‌های پیشرفت تحصیلی را فراهم می‌کنند.

 با برنامه‌ریزی لازم، روش صحیح مطالعه را به آنان می‌آموزند.

 با ایجاد شرایط مناسب به ابراز توانائیها و نقاط قوت فرزندشان کمک می‌نمایند.

 به منظور اطلاع‌ و ارزیابی از امور تحصیلی پی‌گیری‌های لازم را به عمل می‌آورند.

 به رفت و آمد فرزندان و دوستان آنها توجه دارند.

 با اولیاء مدرسه در زمینه‌های مختلف به ویژه در جلسات آموزشگاهی همکاری دارند.

 برخورداری از نقش الگویی مطلوب :

 به ارزشهای دینی، اخلاقی و خانوادگی پایبندند.

 در کردار و گفتار خود هماهنگی دارند. (وحدت کردار و گفتار)

 در شرایط مختلف مراقب رفتار مثبت و مفید خود هستند.

 نقاط ضعف خود را پذیرفته و با متانت و صداقت رفتار می‌کنند.

 با رفتار منطقی و متعادل خود سلامت فرزندان را فراهم می‌کنند.

 نقش اجتماعی مؤثر و مطلوب :

 برنامه منظم و از پیش‌ تعیین‌شده‌ای برای همخوانی خواسته‌هایشان از فرزندان و توانائیهای آنان دارند.

 درک روشن و عمیق از تواناییهای فرزندان در زمینه‌های گوناگون فیزیکی، عاطفی، ذهنی یا عقلی، اجتماعی و اخلاقی دارند.

 بر مبنای توجه به تواناییها و تمایلات فرزندان مسئولیتهای اجتماعی را تفویض می‌کنند.

 با شرکت‌دادن فرزندان در فعالیتهای آزاد و متنوع زمینه درک موقعیت اجتماعی و نیازهای روانی‌‌شان را فراهم می‌نمایند.

 مهارتهای اولیه و اساسی زندگی را به فرزندان آموزش می‌دهند.

در سنین بالاتر نقش تربیتی آنن از یک مصلح و یک هدایت‌کننده به یک مشاور تبدیل می‌شوند.

منظور از محیط آموزشی سازنده چیست؟

آیا به راستی این مهم می تواند در شکوفایی و رشد استعدادهای دانش آموزان به اندازه زیادی مؤثر باشد؟ آیا منظور از محیط آموزشی، صرفا فضای آموزشی است یا گزینه هایی دیگر هم در آن اثر می گذارد؟
ویگوتسکی یکی از معروف ترین نظریه پردازان رشد شناختی معتقد است: «کنش متقابل میان یادگیرنده و محیط اجتماعی او اهمیت بسزایی دارد.»
او بر این باور بود که رشد ذهنی کودکان، عموما به مردمی که در دنیای، اطراف آنها زندگی می کنند، وابسته است و افراد بسیاری از اندیشه ها، نگرشها و ارزشهای خود را در تعامل و رابطه متقابل با دیگران ارتقا می دهند.
بنابراین، چنین به نظر می رسد که اگر مطالب درسی در یک محیط فرهنگی و اجتماعی آموزش داده شود، رشد ذهنی یادگیرندگان قطعی خواهد بود. به این روی، مشارکت اجتماعی یکی از شرایط مهم یادگیری است هر چند که داشتن فضای آموزشی وسیع یک شرط لازم در امر تعلیم است، اما به تنهایی کافی نیست، محیط آموزشی هدفمند محیطی است که فرصت های متنوعی را برای تعامل با افکار و آراء گوناگون به وجود می آورد.جیمز مک دونالد که اندیشه هایش ریشه در نظریات روان شناسان انسان گرا دارد، در دهه ۱۹۸۰ شرایط و کیفیت محیط آموزشی مناسب را چنین شرح می دهد: «یادگیری باید در محیطی صورت گیرد که ارائه کننده فرصت های تازه و جدید برای هر دانش آموز باشد، چنین محیطی باعث می شود تا یادگیرنده خود و محیط اطرافش را با روش خود کشف کند، مسلما چنین شرایطی می تواند برای معلمان نیز فرصت هایی را بیافریند تا راههای مختلف برخورد با دانش آموزان را بیابند.»
پیش از مک دونالد نیز، انسان گرایانی چون راجرز، بر تأثیر نقش سازنده معلم در یادگیری تأکید داشتند به نظر راجرز معلمان به عنوان حمایت کننده و راهنمایی کننده، می توانند باعث تسهیل روند یادگیری شوند. در یک محیط آموزشی سازنده معلم با شاگرد همکاری و مشارکت پی گیر داشته و گام به گام با دانش آموز پیشرفت می کند، او با ایجاد حس اعتماد و پذیرش دوجانبه و عاری از سلطه و برتری جویی، انگیزه بیشتری را برای رشد و ارتقای درسی در یادگیرندگان فراهم می آورد. در این شرایط، دانش آموز احساس می کند که موجودی شایسته و قابل احترام بوده و می تواند خود به کاوش، بررسی و پژوهش بپردازد و لذا در مسیر تعالی و پیشرفت قرار می گیرد.
از نگاه راجرز، موردم و سایر روان شناسان انسان گرا، در یک محیط آموزشی فعال و پویا معلمان به جای طرح درس و استفاده از روش های سنتی، می توانند با تدارک منابع تجربی، عملا دانش آموزان را به جست وجو و کشف پاسخها هدایت کنند، به این ترتیب یادگیرندگان در عمل، تلخی و شیرینی پژوهش و یافتن را تجربه می کنند. در این شرایط شاگردان می آموزند که چگونه بیاموزند.
دریسکول یکی از پیروان اصلی روش شاگرد محوری در سال ۱۹۹۹ معتقد است که آموزگاران می توانند از راه درگیر کردن یادگیرندگان با تکالیف چالش انگیز و نزدیک به موقعیت های واقعی شاگردان را متحول سازند و این بهترین و مناسب ترین فرصت برای آموزگاران است تا نقش سازنده خود را به نحو احسن اجرا کرده و دانش آموزان را در یافتن منابع مورد نیاز یاری دهند.
به طور مسلم از طریق ارتقای کیفیت محیط آموزشی و یا به وجود آوردن نگرش مثبت نسبت به موضوعات درسی و مدرسه می توان انتظار جامعه ای فعال، سالم و پویا را داشت.
در این میان برخورد با دانش آموزان به عنوان اشخاصی لایق و محترم نیز بسیار مهم است. اگر با یادگیرندگان به عنوان موجوداتی شبیه به ربات و آدم آهنی که قرار است بازیچه دست آموزگاران خود باشند، برخورد شود بیم آن می رود که تمام عواطف و علایق و نگرش آنها نسبت به آموزش، مدرسه و یا هر نوع محیط آموزشی منفی شده و این امر شرایط انحطاط و رکود فکری آنها و نهایتا جامعه را فراهم آورد و یادگیری به معنای واقعی صورت نگیرد. در همین راستا جالب است بدانیم طی پژوهشی که در مورد وضعیت و نگرش جوانان ایران توسط سازمان ملی جوانان در سال ۱۳۸۰ صورت گرفته، نتایجی به دست آمده که حاکی از نگرش منفی جوانان نسبت به محیط مدرسه در برنامه ها و عملکردهای آن است. در این نظر سنجی بیش از نیمی از دانش آموزان از عملکرد مدارس خود احساس نارضایتی کرده و حدود ۶۲ درصد از آنان محیط آموزشی خود را اضطراب زا توصیف کرده اند ذکر این نکات حایز اهمیت فراوانی است، زیرا کلید سازندگی و ارتقای هر جامعه ای در دست پرتوان جوانان آن جامعه است. اگر قرار باشد بهترین و پیشرفته ترین قشر جامعه یعنی دانش آموزان جوان ما محیط آموزشی خود را دلچسب ندانند، موضوعات درسی را مفید نشمارند و نوع روابط مدیر و مربیان مدرسه را دلپذیر ندانند، باید منتظر بود تا بلایی سخت بر روح و جان تعلیم و تربیت فرود آید و روح کاوش گر و کمال طلب دانش آموزان تخریب شود و آیا در آن صورت باز هم باید امیدوار باشیم که جوانان فارغ التحصیل مدارس در ادامه تحصیلات خود در مراکز آموزش عالی افرادی محقق و متخصص باشند؟
جوانانی که بتوانند پاسخگوی نیازهای روزافزون علمی، صنعتی، فرهنگی و اجتماعی کشور بوده و جامعه را بسازند؟ و در آن صورت آیا باز هم می توان امیدوار بود که جامعه ای پویا و فعال با جوانانی کمال جو و استقلال طلب داشته باشیم؟!

پیشنهاد...

راهکارها و پیشنهادات :

الف : ستادی

 طراحی و راه اندازی وبلا گ با عنوان مدرسه خوب

 نصب تابلوی LCD که پیام های مدرسه خوب ، معلم خوب و والدین خوب را ارائه کند .

 درج شعارهای مرتبط با موضوع مدرسه خوب بر روی بخشنامه ها

 تشکیل جلسه خاص با روسای آموزش و پرورش مناطق تابعه با موضوع مد رسه خوب

ب : منطقه ای ( اجرایی )

 همایش مدیران با دعوت از اعضای کمیسیون مدرسه خوب

 انتخاب یک یا چند ویژگی به عنوان میثاق منطقه ای

 تشکیل تیم مشاوره ای در اداره شهرستان / منطقه برای نیل به مدرسه خوب

ج : مدرسه ای

 همایش اولیا ء و مدرسه

 انتخاب یک ویژگی به عنوان میثا ق مدرسه ای

 برگزاری همایش دانش آموزی با عنوان مدرسه خوب و دانش آموزان

ویژگیهای مدرسه خوب ( از لحا ظ کالبدی و سخت افزاری )

 فضای آموزشی مدرسه خوب ( کلاس درس ) متناسب با سن و پایه تحصیلی دانش آموزان محرک و جذاب باشد .

 مدرسه خوب دارای محیطی زیبا و با طرا وت و نشا ط آور است .

 درمدرسه خوب ابعاد کلاسها و صندلیها استاندارد و متناسب با سن دانش آموزان می باشد .

 فضای فرهنگی ، هنری و فن آوری برای رفع نیازهای علمی و تحقیقی دانش آموزا ن مهیا می باشد .

 مدرسه خوب به شکوفایی استعداد و توانایی جسمی دانش آموزا ن اهتمام دارد و در جهت تامین فضا و امکانات ورزشی کوشا می باشد .

 در مدرسه خوب فضای نمازخانه رغبت انگیز ، سالن ها وسیع وتمیز ، سرویهای بهداشتی تمیز و استاندارد می باشد .

 در مدرسه خوب مکا ن نشستن راحت بوده سیستمهای گرما یی و برودتی مناسب و کلاس ها به دور از سر و صد ا و دارای نورکا فی می باشند.

 در و دیوار و حیاط و رنگ مدرسه خوب ، دارای پیام آموزشی و تربیتی هستند .

 در مدرسه خوب با تامین سرویس ایاب و ذهاب به سلامت جسمی دانش آموزا ن توجه کافی میشود

 مدرسه خوب به بهداشت روحی دانش آموزان توجه کافی دارد و با ایجاد کتابخانه ، آزمایشگاه ، اتاق خلاقیت و سالن سمعی و بصری در جهت تامین آن می کوشد .

مدرسه خوب دارای امکانات آموزشی و آزمایشگاهی از قبیل رسانه های دیداری و شنیداری، تجهیزات آزمایشگاهی و ... می باشد .

محیط آموزشی گویای معماری ایرانی و اسلامی و دارای پیام فرهنگی هنری است .

و ...

یک مدرسه خوب چگونه مدرسه ای است ؟

• دانش آموزا ن در کارهای گروهی و فعا لیتهای آموزشی ـ تربیتی مثل شورای دانش آموزی ،اقامه نماز، انجمن علمی و ... باعلاقه شرکت دارند.
• معلمین و همه افرادی که با دانش آموز سر و کار دارند از سواد کافی برخوردارند و با مسایل تعلیم و تربیت و روانشناسی آشنایی دارند.
•  کارهای مدرسه خوب تقسیم شده و هریک از افراد نسبت به نقشی که در آن دارند هم توانایی لازم و هم آشنایی کامل دارند .

•  مدیر و دبیرا ن مدرسه خوب با فرایند یاد دهی - یادگیری و روانشناسی تربیتی آشنایی دارند .

• دانش آموزان در امور مختلف مشارکت دارند و نسبت به آنچه که در آموزشگاه می گذرد احساس مسئولیت می نما یند.
•  تعا مل مناسبی بین عو امل آموزشگاه و دانش آموز ان و اولیا ء برقرار است .
•  شورای دبیرا ن فعال بوده و در این شورا مسائل گذشته و روز و برنامه های آینده به بحث و بررسی گذاشته می شو د .
•  مدرسه خوب با اداره آموزش و پرورش و سایر سازمانها ارتباط موثر و مطلوبی دارد .
•  در مدرسه خوب فعالیت ها و اقدامات هدفمند است و درتما م فعالیت ها نظم و انضبا ط حا کم است .
•  نظام مشاوره ای مدرسه خوب ، کارا و اثربخش است .
•  مدرسه خوب دانش آموز را با مهارتهای زندگی آشنا کرده به نحوی که پس از اتمام هر دوره تحصیلی به راحتی می تواند وارد جامعه شود .
•  در مدرسه خوب ، میراث فرهنگی ، وطن دوستی ، احترام به نیاکان و تاریخ و پرچم و ... گرامی داشته می شو د .
•  مجموعه امورمدرسه خوب با سازماندهی مناسب مدیر هماهنگ است .

• و ...